อย่าคิดว่ายิ่งอยู่ จะยิ่งสุข ผู้ไม่ประมาทในทางธรรมทั้งหลาย ยิ่งอยู่จะยิ่งเห็นความทุกข์ชัดเจนขึ้น นั่นแหละเรียกว่าท่านมีมงคลเพิ่มขึ้น ปัจจุบันนี้หรือเมื่อก่อนนี้แม้ทุกข์ก็ไม่รู้ตัว แม้จมอยู่บนกองทุกข์ก็ยังนิ่งดูดายอยู่ได้ ไม่ขวนขวายอะไรเลย ถ้ามีความรุ่งเรืองเจริญด้วยสติปัญญาแล้วล่ะก็ จะยิ่งเห็นทุกข์ชัดเจนขึ้น ทุกข์มากขึ้น ไหนเป็นอย่างนั้นล่ะ โอ้ อย่างนี้ไม่อยากปฏิบัติล่ะ ไม่ปฏิบัติมันไม่เห็นทุกข์ดี ยิ่งปฏิบัติจะต้องเห็นทุกข์มากขึ้น โอ้ อย่างนั้นไม่เอาไม่ชอบเห็น ถ้าคิดอย่างนั้นก็ยังว่าเป็นมิจฉาทิฏฐิ (เห็นผิด)
...
คนที่เห็นทุกข์ชัดเจนจะไม่ทุกข์ ฟังให้ละเอียด มันเห็นทุกข์ชัดขึ้น มันเห็นทุกข์มากขึ้น การที่เราเห็นมันชัดมันมากนั่นแหละ มันเลยทำให้เราไม่ทุกข์ เพราะรู้แล้วจะหนีความทุกข์อย่างนี้ได้อย่างไร จะไม่ต้องพบประสบกับความทุกข์นี้อีกต่อไปได้ด้วยวิธีใดนั่นเอง
...
เมื่อเขาเห็นชัด เขาก็จะรู้วิธี เหมือนเรามองไปในที่มืด เราเดาไม่ถูกว่าเราจะไปเหยียบอะไรบ้าง มีอะไรอยู่ในความมืดนั้นบ้าง ต่อเมื่อเรามีไฟส่อง มีสปอร์ตไลท์ คนที่เลิศๆ ปัญญาเลิศๆ ก็เปรียบเหมือนสปอร์ตไลท์ ส่องจ้าจะเห็นแต่ไกลในความมืด ความมืดจะปกปิดสิ่งทั้งหลายกับเราไม่ได้ อย่างนั้นเราต้องไม่ไปชนอะไรแน่นอน หรืออะไรที่จะวิ่งมาชนเรา เราหลบได้ก่อนแน่นอน เพราะเราเห็นมันชัด เราเห็นทุกข์เหล่านั้นชัด เราจึงสามารถจะหลบจะหลีกไปทางไหน ทางซ้ายทางขวาหรือจะก้มลง หรือจะกระโดดขึ้น นั่นแหละการเห็นทุกข์ได้ชัด ก็เท่ากับเราเห็นภัยทั้งหลายได้ชัดเจน
...
ผู้ที่เห็นภัยชัดเจน เขาย่อมพาตัวเองปลอดจากภัย พ้นจากภัย เขารู้แล้วทำไมจึงจะทำความมืดให้หมดไปได้ สปอร์ตไลท์ ฉันจะต้องหาสปอร์ตไลท์ คนไปทุ่มเทหาอย่างอื่นหมอนี่หาสปอร์ตไลท์ เทียบทางธรรมก็คือหาวิธีการ วิธีการนี่คือตัวรู้ คือปัญญา เขาจะหาปัญญามาส่องความมืดความบอดทั้งหลายให้กระจ่างขึ้น การเกิดเป็นทุกข์จะหลบการเกิดได้อย่างไร ความยากจนความไร้ทรัพย์ คือทุกข์ เราจะหนีความยากจน ความไร้ทรัพย์ได้อย่างไร ความจนมีเฉพาะที่เมืองมนุษย์ ถ้าไม่มาเป็นมนุษย์ก็ไม่มีความจน เทวดาจนไม่มี พรหมจนไม่มี นิพพานแร้นแค้นไม่มี
...
ถ้าไม่อยากจะเจอกับทุกข์ใดๆ ที่เราประสบอยู่ในปัจจุบันนี้ เราก็อย่ามาเกิดที่นี่ อย่ามาได้อัตภาพเช่นนี้ ถ้ามาที่นี่แล้วไม่มีทางที่จะพ้นมันไปได้ บอกเดี๋ยวๆ ถ้ามาเกิดอีกนะ จะหาวิธีหนีหลบหลีก รับรองฉันไม่เจอกับความทุกข์เหล่านี้แน่ คิดผิดแล้ว เจอ อย่างน้อยเธอต้องเจอกับการแก่ การป่วย การเจ็บ การบีบคั้น ความโศกาอาดูร ความคับแค้นใจ ความไม่สมหวัง การถูกติฉินนินทา การถูกคำผรุสวาจาหยาบคาย ถูกกล่าวตู่ ส่อเสียด เธอต้องเจอแน่เลย ถ้าเธอมาเกิดที่นี่ ถ้าเธอไม่รังเกียจสิ่งเหล่านี้ก็แล้วไป แต่ถ้าเธอรังเกียจทุกข์ทั้งหลายเหล่านี้ล่ะก็ เธอต้องหาวิธีที่จะไม่มาเกิด ด้วยอัตภาพที่ทุกข์อยู่นี่ ...
บรรยายธรรมเมื่อวันที่ ๒๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๖๑
