บางทีการสร้างบารมี จำจะต้องทุกข์ เพื่อเป็นการสอบ ถามว่าจะสอบเฉพาะพระพุทธเจ้ากับพระนางพิมพา แต่เฉพาะชาลีกัณหาหรือ (บทเทศน์ก่อนหน้ากล่าวถึงพระพุทธเจ้าเมื่อตอนเสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร) ไม่ใช่
...
สอบทุกคนแหละ ทุกคน ดังนั้นการที่จะบอกว่าเราที่นั่งกันอยู่ในนี้ทุกคนเกิดมาเพื่อให้เขาสอบก็ไม่ผิดนะ ไม่ผิดเลยนะ เป็นแต่ส่วนใหญ่คนไม่รู้ว่าที่ให้เกิดมานี้เพื่อจะให้มาทดสอบ มาสอบให้ผ่าน มาทำข้อสอบให้ได้ มาแก้ปัญหาให้ตก ไม่ทราบ ทราบแต่เป็นปัญหาเรื่องอื่นๆไปหมด นึกว่าเกิดมานี่เขาต้องการจะให้มาทำให้ถูกใจผู้หญิงชื่อนี้ หรือว่ามาถูกใจผู้ชายคนนี้ หรือเพื่อมาเลี้ยงลูกสี่ห้าคนนี้ ไม่ใช่หรอก
...
สิ่งเหล่านี้เป็นข้อสอบจริงแค่นั้นเอง ข้อสอบจริง แล้วคนไม่มีลูก ไม่มีสามีภรรยาล่ะ ก็เจอข้อสอบอย่างอื่น ชาตินี้ถ้าไม่เจอสามีภรรยา แสดงว่าข้อนี้แกไม่ต้องสอบชาตินี้ แกอาจจะผ่านมาแล้วล่ะ ข้อสอบนี้แกผ่านแล้วล่ะ แต่แกยังติดอยู่เรื่องนี้ ก็เลยมาทำเฉพาะข้อสอบข้อนี้ ข้อที่ยังไม่ผ่าน มันคืออย่างนั้น ถ้าเข้าใจว่า อ่อ...ทั้งหมดทั้งสิ้น ทุกข์ก็ดีสุขก็ดีคือข้อสอบทั้งหมด เรานี่สงสัยจะติดสุข เกิดมาชาตินี้กำลังมีความสุขนั่นแหละ เขากระชากความสุขนั้นไป แล้วก็จะมาดูจิตใจเราสิว่าหวั่นไหวไหม กระเพื่อมไหม ตกอกตกใจไหม โศกเศร้าเสียใจไหม ตรอมตรมจิตใจไหม อ่อ อย่างนี้เอง จะสอบเรื่องนี้เหรอ
...
สอบให้รวย แล้วจะให้หายติดรวย อยู่ๆ ให้เราจนกระทันหันเลย หวั่นไหวไหม กระเพื่อมไหม ตรอมตรมไหม เศร้าโศกไหม อืม…เป็นอยู่พักหนึ่งจะต้องหาย เกิดมาฉันก็ไม่ได้พกมาหรอกทรัพย์สมบัติทั้งหลาย มาแต่ตัวเหมือนกัน ถ้าจะตายไปแต่ตัวก็เท่าทุนไม่ได้ขาดทุนอะไรเลยนะ อ้าว…ก็เคยมี เฮ้ย…ของสมมติ
...
เคยมีมากมีน้อยของสมมุติ เกิดแต่ตัวตายไปแต่ตัว ไม่ทุกข์เลย ไม่ได้เสียอะไรเลย ไม่ได้เอาอะไรไป ไม่ได้ได้อะไรไปเลย หักลบกลบหนี้ไม่เป็นเวรเป็นกรรมต่อกันเน้อ ไปล่ะ ไอ้หนี้ที่ค้างอยู่นั่นเล่า ตายไม่ได้ เฮ้ย…มันเป็นของสมมุติบนโลกก็วางไว้ วางไม่ได้ ต้องติดตัวไปด้วยนะ ก็ทรัพย์สมบัติถ้าพูดถึงฉันไม่ได้เป็นลูกหนี้แต่เป็นเจ้าหนี้ ฉันตายไปก็ไม่ได้เอาไปอีกเช่นกัน ฉันก็ทิ้งไว้บนนี้ รวยฉันก็ทิ้งเอาไว้บนนี้ งั้นจนจะให้ฉันเอาไปด้วยได้อย่างไร รวยแกก็ไม่ได้ให้ฉันไปด้วยนะ งั้นจนจะให้ฉันเอาติดไปด้วย เป็นไปได้อย่างไร เป็นไปไม่ได้ ทั้งรวยทั้งจนสมมติหมด วางไว้บนนี้ ไปล่ะเน้อ
...
มาแต่ตัวไปแต่ตัว ความสุขฉันก็ไม่ได้เอาติดไปด้วย ความทุกข์ฉันก็ไม่ได้เอาไปด้วย เสมอทุนด้วยกันทุกคนแหละถ้าคิดเป็น อ่อ…อย่างนี้ต่างหากเล่า ประสบความสำเร็จ ไม่ประสบความสำเร็จ เฮ้ย…ไม่มีหรอก สมมุติบัญญัติ เกิดมาไม่ใช่หวังจะมาเอาความทุกข์ติดตัวกลับไป เช่นกันเกิดมาก็ไม่ใช่หวังมาเอาความสุขทั้งหมดทั้งสิ้นที่ทำติดตัวไป มาตัวเปล่าฉันก็จะต้องไปเปล่าจริงๆ เลยนะ ไม่เอาอะไรทั้งนั้น สุขก็คืนทุกข์ก็อย่าตามฉันไปเน้อ
...
คืนหมด คืนให้หมด วางให้หมด ถ้าเป็นทรัพย์กี่ชิ้นก็วางให้หมด ถ้าเป็นคนกี่คนก็วางให้หมด ยุติธรรมจบลงด้วยธรรมะ มาก็ไม่เอาอะไรมา ไปก็ไม่เอาอะไรไป ถ้าคิดได้ลงตัวอย่างนี้ยอดเยี่ยม ไม่ติดทั้งทุกข์ ไม่ติดทั้งสุข ไม่ติดทั้งทรัพย์ ไม่ติดทั้งบุคคล อิสระโดดเดี่ยวโดดเด่นเป็นอย่างนี้ ใจดำเห็นแก่ตัว เฮ้ย…ไม่ใช่ อ่ะถ้าแกลองไม่ใจดำนะ ถึงแม้ตายก็จริงแกก็ยังห่วงอยู่ ซึ่งคนก็ดีทรัพย์ก็ดี แกรู้ไหมโทษมันคืออะไร ไม่รู้หรอก แกจะต้องเกิดตกต่ำ จิตวิญญาณแกจะตกต่ำมันคืออย่างนั้น คนที่รู้ถึงโทษของมันจึงวางมัน จึงปล่อยมัน ...
บรรยายธรรมเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๗
